To już 30 lat Gminy Wyry

Dziś, 2 kwietnia mija dokładnie 30 lat od ponownego uzyskania odrębności administracyjnej przez gminę Wyry. Jest to okazja do przypomnienia tego rozdziału naszej historii. Nie chcemy tutaj oceniać okresu przynależności do Tychów, a jedynie przywołać pewne fakty, być może nieznane, nieco młodszym mieszkańcom naszej gminy.

Cofnijmy się więc do roku 1975, kiedy to na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 maja, gminę Wyry włączono do miasta Tychy jako jedną z jego dzielnic. Nasze miejscowości otrzymały wówczas nowe nazwy urzędowe: Tychy-Wyry i Tychy-Gostyń. Wszystkie decyzje nas dotyczące, przez kolejne 16 lat podejmowane były, od tego momentu na szczeblu miasta. W budynku dawnego urzędu gminy w Wyrach można było załatwić tylko sprawy z zakresu ewidencji i poboru podatków oraz ewidencji ruchu ludności – tyski urząd uruchomił w tym celu dwa stanowiska.
 
Reprezentację mieszkańców w instancjach zarządzających miastem, Wyrom i Gostyni miały zapewnić Komitety Osiedlowe Samorządu Mieszkańców (KOSM). Do ich obowiązków należało: reprezentowanie mieszkańców podczas posiedzeń władz miasta Tychy i współpraca z nimi, zgłaszanie potrzeb finansowych własnego środowiska, współdziałanie z lokalnymi instytucjami użyteczności publicznej oraz organizowanie okresowych spotkań informacyjno-sprawozdawczych z mieszkańcami. Członkowie Komitetów działali w zespołach: ładu i porządku publicznego, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, handlu i usług, czynów społecznych, społecznej komisji pojednawczej oraz zdrowia i opieki społecznej.
 
W ciągu 16 lat m.in.: wybudowano przy częściowym udziale czynów społecznych wodociąg na Kopaninach oraz wymieniono sieć wodociągową przy ul. Dąbrowszczaków, utwardzono żużlem ul. Leszczynową oraz w czynie społecznym ul. Wróbla i ul. Zbożową. W zakresie robót drogowych położono nową nawierzchnię asfaltową na ul. Dąbrowszczaków, Zjednoczenia, Tysiąclecia i Kopaniny – łącznie 7 km. W latach 1984-1988 oddano do użytku nowe odcinki dróg: od ulicy Dąbrowszczaków do cmentarza, do obiektu sportowego „Fortuny” Wyry, czy fragment ulicy Zwycięstwa. Na ulicy Muzycznej (obecnie ul. Ks. Franciszka Bojdoła) położono 100 m asfaltu. Przeprowadzono też wymianę sieci wodociągowej przy ulicach: Muzycznej, Profilowej, Łaziskiej, Zawodzie i Zwycięstwa o łącznej długości 4 km i wartości 20 mln zł.
 
Ważnym wydarzeniem w życiu osiedla w 1987 r. były obchody 700-lecia Wyr. Do opracowania programu obchodów powołano nawet Społeczny Komitet Obchodów. Jak pisał Stefan Strzępa: „Uroczystości miały uwidocznić tragiczne przeżycia mieszkańców wynikłe z przynależności i powiązań z regionem, miały również być zewnętrznym przejawem jedności – wyrazem lokalnego patriotyzmu. Dowodem tego miało być przemianowanie ulicy Dąbrowszczaków na Józefa Markiela, a dotychczasowy bezimienny skwerek w centrum wsi miał otrzymać nazwę: Powstańców Śląskich. Władze miasta na powyższe propozycje się nie zgodziły. W drugim piśmie z dnia 29 maja 1987r., Komitet Obchodów 700-lecia odnośnie nazwy skweru wysunął następujące propozycje: Plac Walk Powstańczych, Plac Pamięci Narodowej Wyr, Plac Obrońców Wyr, Plac Bohaterów Wyr oraz Plac 700-lecia (dopisane ręcznie). Władze miasta ponownie nie wyraziły zgody na proponowane nazwy, skwer został nazwany odgórnie Placem 700-lecia. Społeczeństwo, poniesionymi ofiarami czynnie wpisało się w kalendarz wydarzeń o światowym znaczeniu: powstania śląskie, II wojna światowa, okupacja – co w lokalnym nazewnictwie odzwierciedlenia nie znalazło”.
 
Zarówno w Wyrach, jak i w Gostyni, mimo aktywnej działalności komitetu, mieszkańcy nie byli zadowoleni z przynależności do Tychów. Jak możemy przeczytać w monografii „Gostyń od średniowiecza do współczesności”, w rozdziale autorstwa Joanny Pasierbek-Konieczny: „Duży wpływ na to miała z pewnością trudność w załatwianiu wszelkich spraw urzędowych, co wiązało się z koniecznością wyjazdu do Tychów. Odczuwalne były na terenie wsi dążenia separatystyczne. Szanse na odłączenie pojawiły się dopiero po roku 1989 i zmianach ustrojowych w Polsce”.
 
W obliczu zapowiadanych reform, Tychy musiały podjąć działania na rzecz usamodzielnienia się swych dzielnic obrzeżnych. Mieszkańcy Gostyni i Wyr chcieli odłączenia od Tychów. Podobnie nastawieni byli mieszkańcy innych okolicznych miejscowości, takich jak: Bieruń Stary, Lędziny, Bojszowy, czy Kobiór. Jedna kluczowa rzecz blokowała jednak naszym miejscowościom utworzenie samodzielnej jednostki – zbyt mała ilość mieszkańców.
 
Okazało się, że jedyną szansą na niezależność jest połączenie gminy, mieszkańcy musieliby jednak wyrazić taką wolę. W tym celu, w dniach 14-21 stycznia 1990 roku przeprowadzone zostało referendum w sprawie ponownego utworzenia gminy. W Wyrach na 3328 mieszkańców ogółem i 2051 uprawnionych do głosowania, swój głos za usamodzielnieniem oddało 1073 osób, co stanowiło 52,3%. W Gostyni, na 2825 mieszkańców i 1925 osób uprawnionych do głosowania, aż 70,1% czyli 1331 mieszkańców głosowało za usamodzielnieniem. Wynik był jednoznaczny – zarówno Gostyń, jak i Wyry zdecydowanie opowiedziały się za utworzeniem gminy.
 
Jak można przeczytać w Monografii Wyr autorstwa Stefana Strzępy: „Z materiałów przekazanych do Miejskiej Rady Narodowej w Tychach wynika, że tendencje separatystyczne w środowiskach Wyr i Gostyni znajdują uzasadnienie w odrębności i kultywowaniu własnej tożsamości lokalnej, pozostającej w sprzeczności z współczesnym miastem – Tychami. Za wyodrębnieniem gminy Wyry przemawiają jeszcze inne następujące przesłanki: pogwałcenie woli społecznej decyzją z 1975 r., która nigdy akceptacji nie znalazła, demobilizacja mieszkańców w możliwościach autentycznego samostanowienia o sobie, wiejski charakter miejscowości i związane z tym zainteresowania wśród ludności rolnictwem, czy też odmienność losów w przeszłości”.
 
W oparciu o powyższe przesłanki Miejska Rada Narodowa w Tychach pozytywnie zaopiniowała wniosek w sprawie wyłączenia z granic miasta Tychy obszaru byłej gminy Wyry łącznie z obszarami Gostyni, a 22 grudnia 1990 r. premier Tadeusz Mazowiecki, podpisał rozporządzenie, na mocy którego w ówczesnym województwie katowickim utworzono gminę Wyry. W jej skład weszła dotychczasowa część obszaru Tychów o powierzchni 3444,97 ha, stanowiącego obręby geodezyjne Wyry i Gostyń. Siedzibą władz zostały Wyry. Łączna liczba ludności obu wsi wynosiła wówczas 5 317 osób, w tym 2 549 osób zamieszkiwało Gostyń, a 2 768 Wyry. Z dotychczasowego wielkiego miasta Tychy wydzielono również inne obszary. Powstały w sumie dwie gminy miejskie – Bieruń i Lędziny oraz dwie inne gminy wiejskie – Bojszowy oraz Kobiór.
 
- Można powiedzieć, że to aż 30 lat, albo dopiero 30. Obchodzimy w tym roku perłowe gody – tak liczy się rocznice ślubu, a myślę, że naszą gminę można do małżeństwa porównać, bo połączyły się dwie nasze miejscowości – Gostyń i Wyry. Niekoniecznie jest to małżeństwo z miłości, ale na pewno z rozsądku. W ocenie generalnej, myślę, że wszystkim wyszło na dobre to połączenie. Patrząc wstecz, widzę, że ta wspólna praca „na swoim” – mieszkańców, radnych wszystkich 8 kadencji i wójtów – mobilizowała, przyniosła konkretne efekty i spowodowała że nasza gmina zmieniła się diametralnie – ocenia wójt Barbara Prasoł. –Trudno teraz przypominać o wszystkich zrealizowanych inwestycjach i podjętych działaniach, ale staliśmy się na pewno gminą piękniejszą, nowocześniejszą i liczniejszą. Myślę, że nasze hasło „Gmina Wyry – dobre miejsce do zamieszkania” mówi samo za siebie, bo przez te 30 lat przybyło nam ponad 3 tys. osób. W tej chwili nasza gmina liczy nas ponad 8,5 tys., a gdy wychodziliśmy z dużego miasta Tychy było nas tylko nieco ponad 5 tys. mieszkańców. Chciałabym bardzo gorąco podziękować tym wszystkim, którzy przyczynili się do wspólnego działania i dbania o tę naszą małą ojczyznę, a myślę, że każdy w mniejszym, czy większym stopniu tę cegiełkę dołożył. Dzięki temu możemy żyć w nowoczesnej gminie, oczywiście mając jeszcze wiele celów do zrealizowania, ale to wszystko jeszcze przed nami w kolejnych 30 latach!
 
Źródła:
  • Wyry – monografie historyczne Ludwika Musioła i Stefana Strzępy
  • Gostyń od średniowiecza do współczesności – Lidia Borowian Cyba, Henryk Cyba, Joanna Pasierbek-Konieczny
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 1990 r.
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 1975 r.
 
Fotografie przedstawiają Gminę Wyry w latach 90. i pochodzą z archiwum UG Wyry.

powrót